Pozorny charakter narzutów w procesie kosztorysowania

Branża kosztorysowania od kilkudziesięciu lat stoi w miejscu, nie ma chyba co do tego większych wątpliwości. Dotyczy to zarówno oprogramowania jak i wykorzystywanych metod. Poza arkuszami kalkulacyjnymi, na rynku dostępne jest oprogramowanie, które niespecjalnie różni się od pierwowzorów z lat 80-tych.

Dlaczego czasy się zmieniają, dynamika budownictwa jest nieporównywalnie większa a my w dalszym ciągu korzystamy z archaicznych metod ?
W dzisiejszym artykule pod lupę weźmiemy temat narzutów. Zweryfikujemy czy to, co zostało zaproponowane ponad 40 lat temu ma sens w dzisiejszych realiach rynkowych.

O narzutach tytułem wstępu

Narzuty są to wskaźniki procentowe wykorzystywane w procesie kalkulacji kosztów budowy.
Służą one do podwyższenia wartości kosztów bezpośrednich (robocizna, materiał, sprzęt) o wartość kosztów z niezwiązanych bezpośrednio z fizycznym wykonywaniem prac. Cztery najpopularniejsze narzuty to Kp, Kz, Z i VAT.

Koszty pośrednie to koszty, które obejmują koszty utrzymania budowy oraz firmy wykonawcy, w trakcie trwania procesu budowlanego. Na koszty pośrednie zalicza się m.in.

• Koszty utrzymania firmy wykonawcy
  • Koszty kadry zarządzającej i administracji
  • Koszty utrzymania nieruchomości firmy
  • Koszty utrzymania ruchomości firmy (pojazdy, sprzęt, narzędzia)
  • Koszty napraw
• Koszty utrzymania budowy
  • Koszty zaplecza budowy (kontenery, media)
  • Koszty przygotowania placu budowy (drogi tymczasowe, media)
  • Koszty magazynowania
  • Koszty odzieży dla pracowników
  • Koszty dojazdu na teren budowy
  • Koszty zakwaterowania pracowników i kadry kierowniczej
  • Koszty organizacji ruchu zastępczego
  • Koszty ubezpieczeń budowy
  • Koszty szerokorozumianego BHP

Koszty zakupu to grupa obejmująca wszystkie wydatki poniesione na zakup materiałów budowlanych, koszty ich przewiezienia czy rozładunku na placu budowy. Kosztem zakupu są także bezzwrotne palety, których wykonawca nie może zwrócić bo jest to przykładowo nieopłacalne. W komentarzu do niniejszego artykułu możesz dać znać czy Twoim zdaniem czas na pozyskanie ofert jest Kosztem zakupu czy kosztem pośrednim?

Narzut Zysk, jak sama nazwa wskazuje, służy do określenia przez firmę wykonawczą poziomu rentowności ze zrealizowanego przedsięwzięcia budowlanego.

Podatek VAT traktuje się jako narzut specjalny, który nie jest doliczany do kosztów jednostkowych robót.

Czy ktoś właściwie analizuje poziom narzutów w swojej firmie?

Jeżeli w procesie kosztorysowania wykorzustujemy procentowe wskaźniki to z założenia powinny one odzwierciedlać rzeczywisty poziom konkretnych kosztów w przedsiębiorstwie.

Zadajmy sobie jednak kilka pytań:

• Czy przedsiębiorstwa prognozują wysokość kosztów pośrednich na etapie składania ofert
• Czy przedsiębiorstwa realizują analizy powykonawcze pierwotnych założeń ?
• Czy powinno się stosować jednakowe wartości narzutów dla wszystkich inwestycji?
• Jakim ewentualnie kluczem w określaniu różnych wartości narzutów kierują się firmy ?

Zdecydowana większość firm na rynku nie posiada strategii w zakresie stosowania poziomu kosztów narzutów w procesie kosztorysowania. Wszelkie próby opracowania i egzekwowania takiej strategii byłyby procesem czasochłonnym, który i tak nie przyniósłby oczekiwanego efektu. Dlaczego zatem firmy w dalszym ciągu stosują element, którego zastosowanie nie jest poparte jakąkolwiek analizą ?

Narzuty nie odzwierciedlają rzeczywistych warunków realizacji

Opracowując kosztorys obliczamy konkretne wartości kosztów pośrednich oraz kosztów zakupu. Wypadałoby zatem mieć przekonanie, że obliczona kwoty odzwierciedlają rzeczywistość. Dotyczy to zarówno pojedynczej inwestycji, jak również globalnego wyniku przedsiębiorstwa.

Poniżej przedstawiamy okoliczności, które potwierdzają braku możliwości przeprowadzenia właściwych analiz. Stosowanie narzutów wiąże się z dużą ilością nieścisłościami, co tylko potwierdza tezę o ich pozorności.

• NIEAKTUALNE NAKŁADY RMS W KATALOGACH NORM

Określając poziom narzutów odnosimy się do pozycji kosztorysowych, których nakłady zostały opracowane jeszcze w latach 80-tych i nie mają nic wspólnego z dzisiejszymi realiami. Duża większość nakładów RMS jest bowiem nieaktualna ze względu na postęp technologii, dlatego odnoszenie się do nich pozbawione jest większego sensu.

• REALIZACJA KILKU INWESTYCJI JEDNOCZEŚNIE

Zasoby własne przedsiębiorstwa wykorzystywane są zazwyczaj do realizacji kilku inwestycji równocześnie, szzczególnie w fazach przejścia pomiędzy nimi.  Dotyczy to chociażby środków transportu, kadry zarządzającej czy nawet nieruchomości. Obliczenie faktycznych kosztów wykorzystania zasobów dla jednej inwestycji jest w zasadzie niemozliwe.

• REALIZACJA PRAC PRZEZ PODWYKONAWCÓW

O ile doliczanie kosztów pośrednich ma jeszcze jakiś sens w przypadku realizacji robót siłami własnymi, to traci to go w przypadku realizacji prac za pomocą podwykonawców. W tym przypadku poziom absorbowania zasobów własnych firmy nie jest bowiem wprost proporcjonalny do wartości wykonanych prac.

• BŁĘDY W KSIĘGOWANIU KOSZTÓW

Precyzyjne księgowanie kosztów dla konkretnych inwestycji wymagałoby bardzo dużej precyzji, zarówno ze strony osób opisujących koszt, jak również księgujących go. Bardzo często miejsce ma sytuacja, że na jednej fakturze występują koszty różnych inwestycji, co uniemożliwia miarodajną analizę powykonawczą.

• ZYSK NA MATERIAŁACH

Zasada obowiązująca w stosowaniu narzutów mówi o tym, że zysk obliczany jest jako procentowy wskaźnik zaangażowania składników robocizny i sprzętu. Firmy jednak najczęściej odnotowują zysk z tytułu oszczędności wynikających z oszczędności na zakupie materiałów. Ta okoliczność świadczy o tym, że zaproponowane zasady obliczania narzutów nie mają nic wspólnego z rzeczywistością.

• BRAK MOŻLIWOŚCI OBLICZENIA KOSZTÓW ZAKUPU

Firma, która dysponuje własnymi środkami transportu musiałaby realizować skomplikowany rejestr tras i wykorzystania zasobów aby mieć pewność, że obliczony poziom kosztów jest prawidłowy. Prowadzenie dwóch inwestycji w tym samym czasie w zasadzie to uniemożliwia.

• CZARNA STREFA

W mniejszych firmach w dalszym ciągu obowiązuje czarna strefa. Dotyczy to zarówno wynagrodzeń, jak również regulowania zapłaty na rzecz usługodawców czy dostawców. Powoduje to, że rzeczywisty obraz wydatków jest zaburzony i kolejny raz świadczy o tym, że obliczanie narzutów nie ma najmniejszego sensu.

Alternatywa dla tradycyjnego podejścia

Jeśli stosowanie narzutów nie ma sensu to w jak inaczej można kalkulować koszty niezwiązane bezpośrednio z wykonywaniem prac ?

W oszacowaniu kosztów inwestycji najważniejsze jest oczywiście posiadanie wiedzy na temat rynkowych stawek za wykonanie konkretnych prac budowlanych. I nie ma tutaj większego znaczenia czy są one realizowane przez zasoby własne czy podwykonawców. To one są bazą do dalszego postępowania z kalkulacją.

W metodzie do której zachęcamy, pierwszym krokiem jest podział inwestycji na „mikrozakresy”. Tego typu podział pozwala na bardziej szczegółową analizę i ułatwia oszacowanie rynkowej wartości prac dla danego zakresu.

Kolejnym krokiem jest zastosowanie „zbiorczej grupy kosztów”, na składają się niektóre składniki kosztów pośrednich, rezerwa oraz planowany zysk. Przy takim podejściu istotne jednak jest to aby jak największą część tradycyjnych kosztów pośrednich uwzględnić w kosztorysie jako niezależne pozycje. Dotyczy to wszelkiego rodzaju kosztów zaplecza, kadry kierowniczej czy ubezpieczeń lub przygotowania terenu pod budowę.

Stosując opisaną metodą w pierwszej kolejności kalkulujemy rzeczywiste koszty mikrozakresów a następnie szacujemy wartość grupy zbiorczej. Tego typu podejście ułatwia powykonawczą ocenę naszych szacunków i wyciągnięcie wniosków na przyszłość.

Podsumowanie

Stosowanie narzutów wiąże się z wieloma nieścisłościami, dynamika i różnorodność jakie towarzyszą procesom budowlanym negują słuszność ich zastosowania.

W zasadzie jedyną grupa podmiotów, która rzeczywiście może pracować na obecnych narzutach są duże firmy, które posiadają zaawansowane metody księgowania kosztów oraz rozbudowane działy przygotowania produkcji.

Branża budowlana nie lubi zmian wobec czego tradycyjne podejście jeszcze przez długi czas będzie funkcjonowało na rynku. Jeśli jednak chcesz rozwinąć firmę i osiągnąć przewagę konkurencyjną, zachęcamy Cię do zmiany sposobu podejścia. Pomoże Ci w tym nasza aplikacja, która umożliwia kosztorysowanie z zastosowaniem metody, o której pisaliśmy.